Haber Tarihi: 24.11.2025

Sona eren COP30 Konferansı’nda Belém Politika Paketi onaylandı. Oy birliğiyle kabul edilen 29 karar arasında adil geçiş, uyum finansmanı, ticaret, toplumsal cinsiyet ve teknoloji gibi konularda anlaşmalar ve hızlandırılmış eyleme yönelik kolektif taahhüdün yenilenmesi yer almaktadır.

Belém Paketi’nde onaylanan kararlar arasında, gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkeler için iklim finansmanını önemli ölçüde artırması gerektiğini vurgulayan, 2035 yılına kadar üç kat uyum finansmanı taahhüdü de yer almaktadır. Taraflar, Paris Anlaşması’nın bir sonraki Küresel Durum Değerlendirmesi’ne kadar 2026-2028 dönemini kapsayan çalışmaları onaylayan ve belirleyen Bakü Uyum Yol Haritası’nı imzalamıştır.

Ulusal cinsiyet ve iklim değişikliği odak noktasına desteği artıran bir Cinsiyet Eylem Planı kabul edildi. Girişim, cinsiyete duyarlı bütçeleme ve finansmanı ilerletiyor ve diğer konuların yanı sıra Yerli, Afro-Amerikan kökenli ve kırsal kadınların liderliğini desteklemektedir.

Kabul edilen bir başka belge olan Mutirão Kararı, Paris Anlaşması ve döngülerinin tamamen yürürlükte olduğu için müzakerelerden uygulamaya geçmek için zaman içinde kolektif hırsımızı geliştirme kararlılığını teyit etmektedir.

İklim konferansı, Küresel Uyum Hedefi kapsamındaki ilerlemeyi izlemek için 59 gönüllü, zorunlu olmayan göstergeden oluşan kapsamlı bir set hazırlanmıştır. Bu göstergeler, su, gıda, sağlık, ekosistemler, altyapı ve geçim kaynakları dahil olmak üzere tüm sektörleri kapsayarak; finans, teknoloji ve kapasite geliştirme gibi kesişen konuları bir araya getirmiştir.

Uyum bağlama özgü olup, göstergelerin ayrıştırılması ulusal koşullara ve bağlamlara göre belirlenebilecektir. Demografik ve sosyoekonomik özellikler ile çocuklar ve gençler gibi özellikleri içerebilen sosyal kategoriler; ülkelerin karşı karşıya olduğu farklı tehlikeleri yansıtacak şekilde esnek kalan iklimle ilgili tehlikeler (seller, kuraklıklar, artan sıcaklıklar, fırtınalar, siklonlar, heyelanlar ve diğer aşırı iklim olayları); coğrafi özellikler; karasal, iç su, dağ, deniz ve kıyı ekosistemlerini ve diğer ilgili ekosistemleri içerebilen ekosistemler; dayanıklılık oluşturma ve iyileştirme gibi uyum önlemlerinin türü; tematik hedeflere göre ayrıştırılabilir. Nicel ve nitel göstergeler bulunmaktadır.

İklim kaynaklı su kıtlığını önemli ölçüde azaltmak ve iklime dayanıklı su temini, iklime dayanıklı sanitasyon ve herkes için güvenli ve uygun fiyatlı içme suyuna erişim yönünde suyla ilgili tehlikelere karşı iklim dayanıklılığını artırmak amacına yönelik göstergeler şunlardır:

(a) İlgili iklim tehlikesi yoğunluğu ve/veya sıklığı dikkate alınarak, uyum eylemlerinin bir sonucu olarak su stresi düzeyi;

(b) Uyum eylemlerinin bir sonucu olarak su kullanım verimliliği düzeyi;

(c) Bölgeler ve bağlamlar için, farklı ısınma senaryoları altında iklimle ilgili tehlikelere dayanıklı kritik su ve sanitasyon altyapı sistemlerinin oranı;

(d) farklı ısınma senaryoları temelinde bir iklim adaptasyon planının geliştirildiği ve uygulandığı havza ve kriyosferin toplam alanının oranı;

(e) Uyum eylemlerinin bir sonucu olarak, iklime dayanıklı, güvenli ve uygun fiyatlı içme suyu hizmetlerini kullanan nüfusun oranı;

(f) Uyum eylemlerinin bir sonucu olarak, güvenli bir şekilde yönetilen ve iklime dayanıklı sanitasyon hizmetlerini kullanan nüfusun oranı;

(g) İklim değişikliğinden orantısız şekilde etkilenen nüfuslara ve ihtiyaçlara göre savunmasız gruplara su, sanitasyon ve hijyen hizmetlerini iyileştirmek ve genişletmek için alınan önlemlerin kapsamı;

(h) Uyum eylemlerinin bir sonucu olarak, içme suyu temini için iyi ortam suyu kalitesine sahip su kütlelerinin oranı;

(i) Nüfusun güvenliğini sağlamak için uyum önlemlerinin alındığı, suyla ilgili tehlikelere yanıt olarak planlanan yer değiştirme süreçlerinde desteklenen 100.000 kişi başına düşen kişi sayısı.

İklime dayanıklı gıda ve tarımsal üretim ile gıda tedarik ve dağıtımının sağlanması, ayrıca sürdürülebilir ve yenileyici üretimin artırılması ve herkes için yeterli gıda ve beslenmeye eşit erişimin sağlanması için göstergeler şunlardır:

(a) İklim değişikliğine uyumla ilgili uygulamaları ve teknolojileri kullanan gıda ve tarımsal üretim için yönetim altındaki alan oranı;

(b) Gıda ve tarım alanlarında iklim değişikliğine uyum sağlamayı destekleyen bilgi transferi, araştırma ve geliştirme ve yayım hizmetleri için kurumsal çerçevelerin ihtiyaçlara göre uygulanma düzeyi;

(c) Gıda ve tarımsal üretim için yönetim altındaki bozulmuş alanların düzeyi;

(d) Gıda ve tarımsal üretim için yönetim altındaki alanlardaki gıda ve tarımsal verim düzeyi

(e) Yeterli gıda ve beslenmeye eşit erişime sahip nüfusun oranı.

İklim değişikliğiyle ilgili sağlık etkilerine karşı dayanıklılık sağlanması, iklime dayanıklı sağlık hizmetlerinin teşvik edilmesi ve özellikle en savunmasız topluluklarda iklimle ilgili hastalık ve ölüm oranlarının önemli ölçüde azaltılması için göstergeler şunlardır:

(a) İklim etkileriyle ilişkili ölüm oranının, varsa uyum eylemlerinin veya erken uyarı sistemlerinin kapsamının bir sonucu olarak, karşıt olgusal oranlarla karşılaştırılması;

(b) İklime duyarlı bulaşıcı hastalıkların görülme düzeyi, varsa uyum eylemlerinin bir sonucu olarak,

(c) İklim etkileriyle ilişkili morbidite oranının, varsa uyum eylemlerinin bir sonucu olarak, karşıt olgusal oranlarla karşılaştırılması;

(d) Zihinsel sağlık ve psikososyal desteğe erişimi olan iklim değişikliğine karşı savunmasız nüfusun oranı;

(e) İklimle ilgili olaylar sırasında ve sonrasında iklim sağlığı hizmetlerinin, olay öncesi hizmet kapasitesine kıyasla tam kapasitede kalma derecesi;

(f) Farklı ısınma senaryoları altında iklimle ilgili tehlikelere dayanıklı sağlık tesislerinin yüzdesi,

(g) İklimle ilgili olaylar sırasında ve sonrasında sürekliliği sağlamak için uyum önlemleriyle desteklenen temel sağlık hizmetlerinin kapsamı;

(h) İklim değişikliğine uyum ve sağlıkla ilgili kapasite geliştirme desteği alan sağlık uygulayıcılarının oranı.

Ekosistemler ve biyoçeşitlilik üzerindeki iklim etkilerinin azaltılması ve ekosistem temelli uyum ve doğa temelli çözümlerin kullanımının hızlandırılması, bunların yönetimi, iyileştirilmesi, restorasyonu ve korunması ve karasal, iç su, dağ, deniz ve kıyı ekosistemlerinin korunması dahil olmak üzere göstergeler aşağıdaki gibidir:

(a) Kendilerine bağımlı popülasyonlara hizmet sağlayan iklime dayanıklı ekosistemlerin oranı;

(b) Gelişmiş dayanıklılık ve hizmetlere yönelik uyum eylemlerinin uygulandığı ekosistem alanlarının oranı;

(c) Uyum eylemlerinin bir sonucu da dahil olmak üzere ekosistemlerin dayanıklılık düzeyi;

(d) uyum eylemlerinin bir sonucu da dahil olmak üzere ekosistemlerin tehdit durumu düzeyi;

(e) Uyum eylemlerinin bir sonucu da dahil olmak üzere türlerin tehdit durumu düzeyi;

(f) Taraflarca uygun şekilde bildirilen bilgilere göre ekosistem temelli uyum eylemlerinin ve doğa temelli çözümlerin uygulanmasından kaynaklanan iklim etkilerine karşı uyum kapasitesi, dayanıklılık ve kırılganlık düzeyi.

Herkes için temel ve sürekli temel hizmetlerin sağlanması amacıyla altyapı ve insan yerleşimlerinin iklim değişikliği etkilerine karşı dayanıklılığını artırmak ve altyapı ile insan yerleşimleri üzerindeki iklimle ilgili etkileri en aza indirmek için göstergeler aşağıdaki gibidir:

(a) İklim değişikliğine uyum önlemlerini içeren ve yerel düzeyde sürekli katılımı sürdüren uygulanan yerleşim iyileştirme programlarının oranı;

(b) İklimle ilgili tehlikelere ve diğer aşırı olaylara karşı savunmasız altyapı ve insan yerleşimlerinin daha güvenli bir yere taşınması oranı.

Özellikle herkes için uyarlanabilir sosyal koruma önlemlerinin kullanımını teşvik ederek, iklim değişikliğinin yoksulluğun ortadan kaldırılması ve geçim kaynakları üzerindeki olumsuz etkilerini önemli ölçüde azaltmak için göstergeler aşağıdaki gibidir:

(a) Uygulanabilir olduğu durumlarda uyum eylemlerinin bir sonucu olarak yoksulluk içinde yaşayan nüfus düzeyi;

(b) İklim açısından savunmasız bölgelerdeki nüfusun sosyal koruma hizmetlerine erişiminin oranı;

(c) İklim riski yönetimi yönlerini dikkate alan ve iklim değişikliği etkilerine yanıt verebilen sosyal koruma sistemlerinin düzeyi.

Kültürel uygulamaları ve miras alanlarını korumak için uyarlanabilir stratejiler geliştirerek ve iklime dayanıklı altyapı tasarlama amacına yönelik göstergeler aşağıdaki gibidir:

(a) Geleneksel, yerel veya Yerli Halkların bilgi ve uygulamaları rehberliğinde, farklı ısınma senaryoları altında iklimle ilgili tehlikelere karşı dayanıklılığı artırmak için uyum önlemleri uygulanan risk altındaki kültürel ve doğal miras alanları ve unsurlarının yüzdesi;

(b) Koruma ve kurtarma için dijitalleştirme önlemleri ve taşınabilir mirasın iklime dayanıklı tesislerde depolanması yoluyla iklim etkilerinden korunan kültürel mirasın oranı;

(c) Farklı ısınma senaryoları altında iklim değişikliğiyle ilgili tehlikelere yönelik olarak, uyum önlemleri ve acil durum hazırlık planları olan kültürel miras ve alanların yüzdesi;

(d) Geleneksel, yerel ve Yerli Halkların bilgilerinden rehberlik sağlayan, iklim değişikliğine uyum konusunda düzenli eğitim sağlanması için kurumsal düzenlemelerin kuruluş düzeyi;

(e) Yerli Halklar ve/veya yerel topluluklarla sürekli etkileşimi sürdüren, kültürel mirasa odaklanan iklim uyum önlemlerinin yüzdesi.

Etki, kırılganlık ve risk değerlendirmesi kapsamındaki ilerlemenin değerlendirilmesine yönelik göstergeler, bu kapsamda belirtilen sonuca ulaşmak için göstergeler aşağıdaki gibidir:

(a) Çoklu tehlike erken uyarı sistemlerinin kurulma düzeyi;

(b) Bölgelere ve bağlamlara uygun şekilde farklı küresel ısınma senaryolarına dayalı olarak iklim tehlikeleri, iklim değişikliği etkileri ve risklere ve kırılganlıklara maruz kalma değerlendirmelerinin yürütülme düzeyi;

(c) İzleme istasyonları dahil çoklu tehlike izleme ve etki tabanlı tahmin sistemlerinin kurulma düzeyi;

(d) Yerel yönetimler veya ulusal yayım mekanizmaları aracılığıyla erken uyarı bilgileriyle kapsanan kişi başına 100.000 kişi sayısı;

(e) Erken uyarı sonrasında önleyici tahliye tedbirleri aracılığıyla korunan bir ülkedeki iklimle ilgili afetlere maruz kalan veya bu afetlerden risk altında olan nüfusun yüzdesi;

(f) İyileştirilmiş iklimle ilgili verileri, bilgileri ve hizmetleri desteklemek için risk azaltma ve sistematik gözlem amacıyla iklim bilgisi hizmetlerinin kurulma düzeyi;

(g) Ulusal uyum planlarının, politika araçlarının ve planlama süreçlerinin ve/veya stratejilerinin oluşturulmasını bilgilendirmek amacıyla, farklı küresel ısınma senaryolarına dayalı iklim riski bilgilerinin ve kapsamlı risk değerlendirmesinin kullanım düzeyi.

Planlamanın ilerlemesini değerlendirmek için göstergeler, bu kapsamdaki sonuca ulaşmak için – aşağıdaki gibidir:

(a) Ulusal uyum planlarının, politika araçlarının ve planlama süreçlerinin ve/veya stratejilerinin mevcut olma durumu;

(b) Cinsiyete duyarlı uyum planlarının, politika araçlarının ve planlama süreçlerinin ve/veya stratejilerinin mevcut olma durumu;

(c) Geleneksel bilgi, Yerli Halklar bilgisi ve yerel bilgi sistemleri tarafından desteklenen ulusal uyum planlarının, politika araçlarının, planlama süreçlerinin ve stratejilerinin varlığı.

İlerlemenin değerlendirilmesine yönelik göstergeler aşağıdaki gibidir:

(a) Ulusal uyum planlarının, politikalarının ve stratejilerinin planlanan uygulamaya göre uygulanma derecesi;

(b) İklimle ilgili tehlikelerle ilişkili 100.000 kişi başına ölüm ve kayıp kişi sayısı,

(c) Gayri safi yurtiçi hasılanın yüzdesi olarak kaçınılan kayıplardan kaynaklanan net tasarruflar;

(d) iklim adaptasyonuna yönelik finansman miktarı,

(e) iklim adaptasyonuna yönelik teknoloji geliştirme ve transferi desteği;

(f) iklim uyumuna yönelik kapasite geliştirme desteğini içermektedir.

İlerlemenin değerlendirilmesi için göstergeler, izleme, değerlendirme ve öğrenme, bu kapsamdaki çıktının elde edilmesine yönelik göstergeler aşağıdaki gibidir:

(a) Ulusal uyum çabaları için bir izleme, değerlendirme ve öğrenme sisteminin ihtiyaçlara göre tasarımının kapsamı;

(b) Ulusal uyum çabaları için bir izleme, değerlendirme ve öğrenme sisteminin işler hale gelme düzeyi;

(c) Ulusal uyum çabalarının uygulanmasına ilişkin izleme, değerlendirme ve öğrenme bulgularının periyodik olarak yayınlanma düzeyi;

(d) İzleme, değerlendirme ve öğrenme sistemi bulgularının ulusal uyum çabalarına entegre edilme düzeyi;

(e) Ulusal uyum çabaları için izleme, değerlendirme ve öğrenme sistemlerini tam olarak işletmek üzere kurumsal kapasite düzeyi.

İndikatörlerin orijinal metni için: https://unfccc.int/sites/default/files/resource/cma2025_L25_adv.pdf

Kaynaklar:

https://cop30.br/en/news-about-cop30/cop30-approves-belem-package1

https://unfccc.int/sites/default/files/resource/cma2025_L25_adv.pdf