Türkiye’de iklim değişikliği ile yerel düzeyde mücadele kapsamında 2025-2030 uygulama dönemi için Yerel İklim Değişikliğine Uyum Stratejileri ve Eylem Planları (YUSEP) hazırlandı.
Hazırlanan Uyum Stratejileri ve Eylem Planları Muğla, Konya, Samsun ve Sakarya olmak üzere dört pilot ili kapsamaktadır ve 11 farklı sektörü içermektedir. Bu sektörler şu şekildedir:
1- Kent
2- Su Kaynakları Yönetimi
3- Tarım ve Gıda Güvencesi
4- Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri
5- Halk Sağlığı
6- Enerji
7- Turizm ve Kültürel Miras
8- Sanayi
9- Ulaşım ve İletişim
10- Sosyal Kalkınma
11- Afet Risk Azaltma
Her dört pilot il için, bu sektörlerle ilişkili iklim değişikliği problemleri ve etkileri değerlendirilmiş; risk analizleri yapılmış ve iklim değişikliğine uyum önlemleri (12. Sektör olan Yatay Kesen Konular yalnızca uyum önlemleri başlığı altındadır) sunulmuştur.
İklim değişikliği ile yerel düzeyde mücadelede önemli bir planlama aracı olan YUSEP’lerin izlenmesi, İklim Portalı altında çalışacak çevrimiçi bir sistem üzerinden gerçekleştirilecektir.
Bu çalışma, dört pilot il özelinde yerel iklim değişikliğine uyum stratejilerini belirleyerek, riskleri minimize etmeyi ve sürdürülebilir bir gelecek için yol haritası oluşturmayı amaçlamaktadır.
Konya İli için Sektöre Dair Genel Değerlendirme
Kentleşme açısından, yaygın kent formu, saçaklanma, geçirimsiz yüzeyler ve yeşil alan azlığı iklimle ilişkili temel sorunlar olarak belirlenmiştir. Su kaynakları yönetiminde, Konya’nın kısıtlı su kaynaklarına sahip olması öne çıkmaktadır. Tarım sektöründe, Konya’nın ülkedeki en yüksek üretim değeri ve tarımsal katma değeri üreten il olduğu vurgulanmıştır. Biyolojik çeşitlilik açısından, Konya’nın kurak olarak algılanmasına rağmen sulak alanlar ve bozkır ekosistemleriyle yüksek tür çeşitliliğine sahip olduğu belirtilmiştir. Halk sağlığı alanında, beş yaş altı çocuk nüfusu olan ailelerin yaşam koşullarının izlenmesi gerektiği ifade edilmiştir. Enerji sektöründe, Konya’nın büyük oranda güneş enerjisinden faydalandığı vurgulanmıştır. Turizm ve kültürel miras açısından, Konya’daki doğal ve kültürel mirasın kent geneline yayılmış olduğu ve iklim değişikliğinin bu miras üzerinde önemli etkiler yaratacağı belirtilmiştir. Sanayi sektöründe, son 20 yılda sanayi ürünlerinin çeşitlenmesi ve ihracata yönelik üretimin artması dikkat çekmiştir. Ulaşım ve iletişim altyapısında, ilin geniş bir karayolu, demiryolu ve havalimanı altyapısına sahip olduğu ve çeşitli ulaşım türlerinin bulunduğu ifade edilmiştir. Sosyal kalkınma açısından, sosyal yardımların iklim değişikliğine karşı kültürel mirasın korunmasında nasıl kullanılabileceğine yönelik çalışmalar yapılması gerektiği belirtilmiştir. Afet risk azaltma kapsamında, Konya sıcak hava dalgaları, şiddetli yağmurlar, sel, kuraklık, rüzgar fırtınaları, orman yangınları ve erozyon gibi afetlere karşı savunmasız bir bölge olarak değerlendirilmiştir.
Muğla İli için Sektöre Dair Genel Değerlendirme
Kentleşme açısından, kentsel gelişme baskısı, yetersiz planlama araçları ve yetki sorunları temel problemler olarak belirlenmiştir. Su kaynakları yönetiminde, Muğla’nın yıllık sektörel su tüketimi ve 3.600 milyon m³ su potansiyeli ile su stresi altında olduğu vurgulanmıştır. Tarım sektöründe, ilin önemli bir tarım şehri olduğu belirtilmiştir. Biyoçeşitlilik açısından, turizmin Muğla’da en önemli ekosistem hizmetlerinden biri olduğu ifade edilmiştir. Halk sağlığı alanında, turizm sezonunda nüfus yoğunluğunun artması nedeniyle sağlık sisteminin kapasitesinin aşılması büyük bir sorun olarak görülmüştür. Enerji sektöründe, turizme bağlı olarak artan sıcaklıkların elektrik talebini yükselteceği ve bunun sosyoekonomik etkileri olacağı vurgulanmıştır. Turizm ve kültürel miras açısından, Muğla’nın uzun kıyı şeridine sahip olması ve büyük kısmının doğal/kültürel koruma statüsünde olması dikkat çekmiştir. Sanayi sektöründe, gıda sektörünün %34,8 ile sanayi işletmeleri içinde en büyük paya sahip olduğu belirtilmiştir. Ulaşım ve iletişimde, ilçelerde nüfus ile yolculuk sayısının yüksek olduğu ifade edilmiştir. Sosyal kalkınma açısından, iklim değişikliğine uyum politikalarına sosyal faktörlerin (yoksulluk, refah adaletsizliği, işsizlik vb.) yeterince dahil edilmemesinin bir sorun olduğu vurgulanmıştır. Afet risk azaltma kapsamında, Muğla’nın şiddetli yağışlar, sıcak hava dalgaları, kuraklık, orman yangınları, fırtınalar, depremler ve erozyon gibi birçok tehlikeye maruz kaldığı belirtilmiştir.
Sakarya İli için Sektöre Dair Genel Değerlendirme
Sakarya’da kentsel alanlar açısından Sakarya’da yerleşmeleri en fazla etkileyecek tehlikenin şiddetli yağışlar olduğu belirlenmiştir. Su kaynakları yönetimi açısından önemli bir risk olarak kuraklık ve taşkın/ su baskınları tehlikesi belirtilmiştir. Tarım ve Gıda Güvencesi sektöründe sıklığı ve şiddeti artan yağışların tarım için risk oluşturduğu ifade edilmiştir. Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri konusunda risk unsurunun su kirliliği ve yoğun tarımsal su kullanımı olduğu belirlenmiştir. Halk Sağlığı sektörü için Sakarya’da yaşanabilecek şiddetli yağışlar tehlike oluşturmaktadır. Enerji sektöründe Sakarya’da bulunan hidroelektrik santralleri, termik santralleri ve doğalgaz santrallerinin kuraklık ve sıcak hava dalgası gibi iklim tehlikelerine bağlı olarak yüksek risk altında olduğu vurgulanmıştır. Turizm ve Kültürel Miras sektöründe öngörülen iklim risklerinin turizm amaçlı ilave teknik altyapı yatırımlarını gerektireceği belirtilmiştir. Sanayi sektöründe Sakarya’da büyük ölçekli işletmelerin ve tedarik zincirleri içerisindeki orta ve küçük ölçekli işletmelerin, iklim değişikliğine uyuma yönelik faaliyetlerin uygulanmasında avantaj sağlayacağı ifade edilmiştir. Ulaşım ve İletişim sektöründe Sakarya konusunda en önemli riski yollar oluşturmaktadır. Halk Sağlığı açısından ise su ve gıdayla bulaşan, vektörlerle ilişkili ve zoonotik hastalıklara ait surveyans sistemiyle iklim göstergelerinin birlikte izlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Enerji kentsel alanında hızlı ve nitelikli hizmet sunan bir toplu taşıma sisteminin bulunmamasının iklim değişikliğine uyum kapsamında bir eksiklik olduğunun altı çizilmiştir. Sosyal Kalkınma açısından refah adaletsizliği gibi sosyal belirleyicilerin toplumun iklim değişikliğine uyumunu doğrudan etkilediği belirtilmiştir. Afet Riski Azaltma konusunda İklim değişikliğinin ve diğer kronik stresler ve şokların bir risk oluşturduğu, bölgesel ve yerel kalkınmanın sürdürülebilirliğini ve dirençliliğini sağlamayı hedefleyen Sakarya için iklim ve afete dayanıklılık inşasına başlanması gerektiği belirtilmiştir.
Samsun İli için Sektöre Dair Genel Değerlendirme
Samsun’da Kentsel Alanlar açısından yerleşmeleri en fazla etkileyecek tehlikenin şiddetli yağışlar olduğu belirlenmiştir. Su Kaynakları Yönetimi açısından tarım ve sanayi sektörü ağırlıklı gelişimin su talebini artıracağı ve buna bağlı olarak su arzında düşüşler yaşanacağının altı çizilmiştir. Tarım ve Gıda Güvencesi sektöründe sıklığı ve şiddeti artan yağışların tarım için risk oluşturduğu belirtilmiştir. Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri açısından ise Samsun’da su kirliliği ve yoğun tarımsal su kullanımının sulak alanlar için risk oluşturduğu belirlenmiştir. Halk Sağlığı sektöründe sıcak hava dalgaları, şiddetli yağışlar ve sellerden kaynaklanan hastalıklarda artış öngörülmüştür. Enerji sektöründe ise şiddetli yağış riskinin altı çizilmiştir. Turizm ve Kültürel Miras sektöründe öngörülen iklim risklerinin mevcut turizm faaliyetleri nedeniyle değil, sektörden beklentiler ve diğer sektörlerdeki gelişmeler nedeniyle artacağı belirtilmiştir. Sanayi sektöründe Samsun ili için riskli ilçelerin Tekkeköy, Bafra ve Canik olduğu belirlenmiştir. Ulaşım ve İletişim sektöründe Samsun’da kıyı boyunca yer alan ulaşım altyapılarının riskleri arttırdığı belirtilmiştir. Sosyal Kalkınma konusunda Samsun’da toplumun en kırılgan kesimlerinin yaşadığı yerler için iklim değişikliğinden etkilenebilirlik ve risk analizlerinin öncelikli olarak yapılması gerekliliğinin altı çizilmiştir. Afet Riski Azaltma açısından sanayi ve lojistik sektörlerinin risk altında olduğu ve iklim ve afete dirençlilik inşasına başlanması gerektiği belirtilmiştir.
Kaynak: Yerel İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planları