SINIRDA KARBON DÜZENLEME MEKANİZMASI (SKDM-CBAM) DANIŞMANLIĞI

Avrupa Birliği (AB), 2050 yılında net sera gazı emisyonunun olmadığı, ekonomik büyümenin kaynak kullanımından ayrıştırıldığı, modern, kaynak açısından verimli, rekabetçi bir ekonomiye sahip, adil ve refah bir topluma dönüşmek amacıyla Yeşil Mutabakat’ı kabul etmiştir. Avrupa Birliği iklim yasası ile emisyonlarını 2030 yılına kadar en az %55 oranında azaltma yönündeki iklim hedefini yasal bir zorunluluk haline getirmiştir. “Fit for 55 (55’e Uyum)” mevzuat değişikliği paketi, Avrupa Birliği ülkelerinin bu hedefe ulaşması ve 2050 yılına kadar iklim açısından nötr hale gelmesi amacıyla mevzuatları güncelleme ve yeni uygulama önerilerinden oluşmaktadır. Avrupa Birliği emisyonları azaltma amacıyla 2005 yılında AB emisyon ticaret sistemi (AB ETS) uygulamaya koyarak, AB’nin emisyonlarda %41 oranında azalma sağlamıştır.  Emisyon ticaret sisteminde enerji sektöründeki emisyon tahsisatlarının üst sınırı ve ticareti sistemine dayanan bir karbon piyasası bulunmaktadır.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM), Avrupa Birliği gümrük bölgesine ithal edilen ürünlerin sera gazı emisyonlarını ele alarak AB’deki yerli üretimin karbon fiyatına eşdeğer bir karbon fiyatı uygulamak için oluşturulmuş bir düzenlemedir. İklim politikalarına bağlı maliyetler nedeniyle üretimin AB dışı ülkelere (AB’dekilere göre daha az emisyon azaltma politikaları olan) taşınması ve karbon yoğun ürünlerin ithalatının arttırılmasıyla emisyon kaçağı oluşmasını engellemek amaçlanmaktadır. Avrupa Birliği üretim sektörlerinin rekabet gücünü korumak istenmektedir. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) “Fit for 55 (55’e Uyum)” paketinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır ve AB’nin emisyon ticaret sistemini (AB ETS) tamamlayarak güçlendirmektedir. Aynı zamanda üçüncü ülke üreticilerini sera gazlarını azaltmada daha verimli teknolojiler kullanmaya ve emisyonlarını azaltmada desteklemesi beklenmektedir.

Ürünlerdeki bir ton CO₂ eşdeğeri gömülü emisyona karşılık gelen elektronik formatta bir sertifikalandırma gerçekleştirilir. SKDM sertifikalarının SKDM beyan sahiplerine ortak bir merkezi platformda satışı gerçekleştirilecektir. Beyan edilen gömülü emisyonlar için menşe ülkede ödenmiş karbon fiyatını dikkate alınarak SKDM beyanındaki SKDM sertifikalarının sayısının azaltılmasını talep edebilecektir. SKDM sertifikalarının ortalama fiyatının haftalık olarak hesaplanırken Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi tahsisatlarının haftalık ortalama açık artırma fiyatı dikkate alınacaktır. Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi ile tutarlılığı sağlamak için, SKDM sertifikaları kademeli olarak ve ETS’ ndeki ücretsiz tahsisatların aşamalı olarak kaldırılmasına paralel olarak aşamalı olarak devreye alınacaktır.

SKDM Uygulama Takvimi

Geçiş Dönemi (Ekim 2023-Aralık 2025)

SKDM uygulamasının devreye alınmasında geçiş dönemi tanımlanmıştır.  Geçiş dönemi 1 Ekim 2023 tarihinde başlayarak 31 Aralık 2025 tarihinde sona ermektedir. Geçiş döneminde ürünlerin gömülü emisyonları için bir mali düzenleme yok iken raporlama yükümlülüklerine uymayan bir raporlama yükümlüsüne ceza uygulanacaktır. Geçiş döneminin amaçlarından biri gömülü dolaylı emisyonların hesaplanmasına ilişkin metodolojinin daha ayrıntılı olarak belirlenmesi amacıyla veri toplamaktır.

Geçiş döneminde sonraki kesin dönem için SKDM uygulamasının geliştirilmesi amacıyla, sunulan SKDM raporları Avrupa Komisyonu tarafından alınıp inceledikten sonra yetkili idarelerle bir iletişim süreci gerçekleşecektir. Avrupa Komisyonu gümrük yetkilileriyle veri alışverişi yaparak, SKDM uygulanmasının izlemesi, uygunluk doğrulaması ve SKDM’nın etkinliğinin değerlendirmesini sağlayacaktır. Geçiş döneminde Üye Devlet Yetkili İdareleri SKDM raporları hakkında doğrulamalar yaparak beyan sahiplerine geri bildirimde bulunacaktır.

Gözden Geçirme ve Kapsam Genişletme (2025)

Avrupa Komisyonu rapor edilen bilgileri kullanarak SKDM’nın genel analizi ve gözden geçirilmesini gerçekleştirecektir. SKDM’nın uygulanması ve etkilerinin değerlendirildiği sonuçlar, geçiş döneminin bitiminden önce Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi’ne sunulacaktır. Uluslararası müzakerelerdeki gelişmeler ve metodoloji belirlenerek, kapsamın diğer ürünleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi olasılığı incelenecektir.

2025 yılından itibaren yetkilendirilmiş SKDM beyan sahibi olma yetkisini Üye Devlet Yetkili İdareleri vereceklerdir. Geçiş sonrası aşamaya hazırlanmak için 1 Ocak 2025’ten itibaren yetkilendirilmiş SKDM beyan sahibi olmak üzere başvurular başlayacaktır. Yetkilendirilmiş SKDM beyan sahiplerinin SKDM sertifikalarına ilişkin verileri içeren standartlaştırılmış bir elektronik veri tabanı biçiminde, SKDM kaydı oluşturulacaktır. Komisyon, SKDM Kayıt Sistemi’ndeki bilgiler gümrük idareleri ve yetkili idarelerin kullanımına otomatik ve gerçek zamanlı olarak sunulacaktır. SKDM kaydının ayrı bir bölümünde kayıtlı üçüncü ülkelerdeki operatörler ve tesisler hakkındaki bilgiler bulunacağı bildirilmiştir.

Ana Uygulama Dönemi (2026-2034)

Ana Uygulama Dönemi 1 Ocak 2026’dan başlayarak Aralık 2034’e kadar sürecektir. Her yılın 31 Mayıs tarihine kadar bir önceki takvim yılına ilişkin emisyonları içeren SKDM beyanı sunulacaktır. Beyan edilen gömülü emisyonlar, bir akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmiş bir kişi tarafından doğrulanmalıdır. 1 Ocak 2026’dan itibaren yalnızca yetkilendirilmiş SKDM beyan sahipleri SKDM ürünlerini Avrupa Birliği’ne ithal edebilecektir. Yetkilendirilmiş SKDM beyan sahipleri, doğrulanan gömülü emisyonlara karşılık gelen SKDM sertifikalarını satın alacaklardır. Her üç aylık dönemin sonunda SKDM Kayıt Sistemi hesabındaki SKDM sertifikalarının sayısının, ürünlerden kaynaklanan gömülü emisyonların en az %80’ine karşılık gelmesi gerekmektedir. SKDM Kayıt Sistemi’nde beyan sahibinin hesabında kalan fazla SKDM sertifikalar, her yılın 30 Haziranı’na kadar talep edilmesi şartıyla, üçte biri sayısında sınırlı olmak üzere Avrupa Birliği Üye Devleti tarafından aynı fiyata geri satın alınabilecektir. Her yılın 1 Temmuz’unda, bir önceki takvim yılından önceki yıl içinde satın alınan ve beyan sahibinin hesabında kalan tüm SKDM sertifikaları iptal edilecektir.

Geçiş Döneminde Raporlama Yükümlülükleri

Geçiş döneminde raporlar 3 aylık süreler içerisinde ithal edilen ürünlerin gömülü emisyonlarını beyan edecek şekilde sunulacaktır. Geçiş döneminde ilk rapor 2023 yılının son 3 ayında ithal edilen ürünleri yansıtacak şekilde en geç 31 Ocak 2024’te yüklenmesi gerekirken, son raporun 2025 yılının son çeyreğinde ithal edilen malları kapsayacak şekilde 31 Ocak 2026’da teslim edilmesi gerekmektedir. Geçiş döneminde sunulacak raporlarda gömülü emisyon verilerinin doğrulanması ihtiyacı bulunmamaktadır. Geçiş döneminde raporlama yükümlülüklerine uymayan bir raporlama yükümlüsüne ceza uygulanacaktır. Geçiş döneminde bir Üye Devlet’te yerleşik olan ithalatçılar raporlamayı firmanın kendisi veya dolaylı bir gümrük temsilcisi aracılığıyla yapabilecekken yerleşik olmayan ithalatçılar sadece dolaylı gümrük temsilcisi ile raporlama yapacaklardır.

İlk aşamada karbon kaçağı riski en yüksek ürünlere odaklanılmıştır. Çimento, demir- çelik, alüminyum, gübre, hidrojen ve elektrik sektörlerindeki ürünler kapsam dahiline alınmıştır. SKDM raporlarında ürünlerin emisyonları üretimin yapıldığı ülkelerdeki her bir tesis bazında ayrıştırılarak, üretim süreçleriyle ilişkilendirilerek sistem sınırları belirtilerek hesaplamalar yapılacaktır. İthal edilen elektrik için megavat-saat, diğer ürünler için ton biriminden her bir ürün çeşidinin toplam miktarının beyan edilmesi gerekmektedir. Raporlarda gömülü emisyonların birimi elektrik için megavat-saat elektrik başına ton CO₂ eşdeğer emisyonu iken ürünler için her bir ürün türünün tonu başına ton CO₂e emisyonu olarak ifade edilecektir. Gömülü emisyonlar hesaplamasına geçiş döneminde doğrudan emisyonlar ve elektrik kullanımından kaynaklı dolaylı emisyonlar dahildir. Üretimin gerçekleştiği ülkede ürünlerin gömülü emisyonları için ödenen karbon fiyatı varsa SKDM raporlarında yer verilmesi gerekmektedir. İthal edilen ürünlerde iade edilme durumu halinde, yetkilendirilmiş SKDM beyan sahibi, iade edilen ürünlere karşılık gelen toplam gömülü emisyon değerleri ayrı olarak “sıfır” değeri belirtilecektir.

SKDM (CBAM) danışmanlığı kapsamında;

İhracatı yapılan ürünlerin CN kodları üzerinden kontrolü gerçekleştirilerek SKDM kapsamındaki durumu belirliyor,

Kapsama giren ürünlerin basit ya da karmaşık ürün olma durumunu belirliyor,

Tesis bazında, ürünlerin sistem sınırları, üretim süreçleri ve üretim hatlarını belirliyor,

Doğrudan emisyonların izleme metodolojisine (ölçüm veya hesaplama temelli) yardımcı oluyor,

Verileri toplayarak uygun metodolojilerle hesaplamaları tamamlıyor,

SKDM Kayıt Sistemi’ne kaydınızı yapıyor,

SKDM Geçiş Aşaması ve sonraki dönemlerde düzenlemelerin takibini sağlayarak ihracatınızın sekteye uğramamasını sağlıyoruz.

Sustainable Future olarak; Avrupa Birliği’ne ihracat sürecinizde SKDM kapsamında belirlenen ihracat ürünlerinizin gömülü emisyonlarını uygun metodolojilerle hesaplama ve raporlama gerçekleştirerek, SKDM Merkezi Sistemi’ne kaydınızı sağlıyoruz.

Süreçle ilgili daha kapsamlı bilgiye erişmek için bize ulaşabilirsiniz.