“Ekokırım” olarak çevrilebilecek Ecocide terimi ilk kez 1970 yılında Amerikalı biyolog Arthur Galston tarafından, ABD’nin Vietnam Savaşı’nda zehirli portakal gazını kullanmasının yol açtığı zararı belirtmek için ortaya atıldı.

Bir süredir aktivistler ve hukukçulardan oluşan bir hareket ekokırımı uluslararası bir suç haline getirmeye çalışıyor. Ekokırım suçu Roma statüsü kapsamına alındığı takdirde uluslararası suç kategorileri olan savaş suçları, insanlığa karşı suçlar, soykırım ve saldırı suçlarının yanında yer alarak mahkemede kovuşturulacak beşinci suç kategorisi olacak.

Heyetin hazırladığı öneri maddesinde ekokırımın tanımı şu şekilde verilmiş:

Çevreye ağır ve geniş çapta ya da ağır ve uzun vadeli bir biçimde zarara yol açması ihtimalinin bilincinde, yasadışı veya keyfi olarak işlenen fiiller ekokırım suçu olarak tanımlanmaktadır [1].

a) “Keyfi”, tahmin edilen sosyal ve ekonomik yararlara kıyasla açıkça aşırı olan zararın umursamazca göz ardı edilmesi anlamına gelir.

b) “Ağır”, insan hayatı veya doğal, kültürel, ekonomik kaynaklar üzerinde ciddi bir şekilde etki doğurmayı içeren, çevrenin herhangi bir unsurunda olumsuz değişiklik, bozulma veya hasarın meydana gelmesini kapsayan zarar anlamına gelir.

c) “Geniş çapta”, sınırlı bir coğrafik alanı aşan, ülke sınırlarını geçen veya bütün bir ekosistemin, türlerin veya çok sayıda insanın ıstırabına yol açan zarar anlamına gelir.

d) “Uzun vadeli”, geri dönüşü olmayan veya makul bir süre içerisinde doğal iyileşme ile onarılamayan zarar anlamına gelir.

e) “Çevre”, dünya, canlı küre, buz küre, taş küre, su küre ve hava küre ile dış uzay anlamına gelir.

Bireysel Cezalar Devreye Girecek

Çevreye verilen zararlar halihazırda maddi yaptırımlarla karşılanıyor. Ancak ekokırım resmen suç olarak kabul edilirse cezai kovuşturmaya geçiş sağlanacak; örneğin şirketlerdeki sorumlu yöneticiler soruşturmalar ve cezalarla karşılaşabilecek. Bireysel cezai yaptırımlar sayesinde caydırıcılığın artırılması amaçlanıyor.

Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) ekokırımı bir suç kategorisi olarak kabul ettiği takdirde Türkiye gibi üye olmayan ülkeler de düzenlemeden etkilenecek. Bu gelişmenin ülkeleri kendi yasalarında ekokırım hakkında düzenleme yapmaya iteceği öngörülüyor. Rusya, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Gürcistan, Belarus, Ukrayna ve Moldova kendi iç hukukunda ekokırım suçunu şimdiden düzenlemiş durumda [2].

Melisa Naz Kasım
Sürdürülebilirlik Danışmanı / Çevre Mühendisi

Referanslar
[1]https://static1.squarespace.com/static/5ca2608ab914493c64ef1f6d/t/60d7479cf8e7e5461534dd07/1624721314430/SE+Foundation+Commentary+and+core+text+revised+%281%29.pdf
[2]https://ecocidelaw.com/existing-ecocide-laws/