Aralık 2019’da Avrupa Birliği, nihai hedefi 2050 yılına kadar iklim açısından sera gazı emisyonlarını sıfıra indirmiş bir kıta oluşturmak olan Avrupa Yeşil Mutabakat’nı (Green Deal) açıkladı. Yeşil Mutabakat sonrasında taraf ülkeler, sera gazı emisyonlarının azaltılmasına ilişkin hedeflerini, Avrupa Birliği’nin döngüsel ekonomi ilkeleri ile uyumlu olarak peş peşe ilan ettiler.
Yeşil Mutabakat, AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamında, karbon fiyatlarındaki potansiyel artışlar nedeniyle Avrupa’da bulunan üreticilerin rekabet edebilirlikteki olası kayıplara karşı güçlü durmasını sağlayacak “karbon kaçağı” sorununa çözüm geliştirmek için revize edildi. Bu revizyon, yani “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” (SKDM), karbon kaçağı sorununu çözmek için uygulanmaya başlanan alternatif mekanizma olarak tanımlanmıştır.
SKDM, karbon vergisi olmayan ülkelerde üretilen mallar için karbon vergisi veren bölge (Avrupa Birliği) tarafından alınan bir ithalat ücreti olarak tanımlanabilir. SKDM’ nin amacı, AB sınırında uygulanacak bir düzenleme prosedürü ile sınırdan girecek olan malların karbon maliyetlerindeki tutarsızlıkları ortadan kaldırmaktır. Bu tutarsızlığı ortadan kaldırabilmek için, AB sınırlarından girmeyi bekleyen malların karbon içeriği, menşe ülkelerinde daha önce vergilendirilmemiş veya fiyatlandırılmamışsa veya daha önce vergilendirilmemiş ise ek ücrete tabi olacaktır.
SKDM ilk etapta; gübre, çimento, demir-çelik, elektrik ve alüminyum sektörlerinde kaçak riskinin diğer sektörlere göre daha yüksek olduğunu öngörmüştür. 14 Temmuz 2021 tarihinde hazırlanan Komisyon önerisi, 15 Mart 2022 tarihinde AB üyesi 27 ülke ve onların Ekonomi Bakanları tarafından anlaşmaya varıldığı açıklanmıştır. 2023-2026 yılları arasının geçiş dönemi olduğunu belirten komisyon, geçiş dönemi tamamlandığında belirlenen sektör kapsamının genişleyeceğini de duyurmuştur.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Özetle;
- SKDM’nin dahilinde bulunan ürünler, sadece mekanizmada yetkili otoriteler tarafından “yetkilendirilen beyan sahipleri” tarafından ithal edilebilecektir. Yetkilendirilen beyan sahipleri yılda 1 kez önceki takvim yılı içinde yaptıkları ithalata ilişkin beyan ibraz etmek zorundadırlar.
- Beyan içinde; toplam ithal ettikleri mal miktarı, bu malların emisyon miktarı ve bu miktara eşdeğer miktarda SKDM Sertifikası bulunur.
SKDM Sertifikası: Malda bulunan 1 ton doğrudan emisyonu yansıtan elektronik sertifikadır.
- Komisyon tarafından belirlenen geçiş dönemi boyunca (1 Ocak 2023-1 Ocak 2026), ithalatçılar ödeme yapmaksızın ithal ettikleri ürünler için doğrudan ve enerji dolaylı emisyonları raporlamakla yükümlüdür.
- Geçiş dönemi sonunda (1 Ocak 2026), ithalatçılar ithal ettikleri ürünlere ilişkin doğrudan emisyon miktarına eşdeğer miktarda SKDM Sertifikasını ibraz edeceklerdir.
- Geçiş dönemi tamamlandığında, Komisyon uygulamanın sektörel ve dolaylı emisyon kapsamını genişletmeye yönelik değerlendirmesini AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosuna sunacaktır.
- AB ETS’sini uygulayan veya AB ile emisyon ticareti sistemlerini bağlayan bir anlaşma imzalayan 3. Ülkeler SKDM’dan muaf olabileceklerdir.
Ülkemizin, SKDM tarafından belirlenen öncelikli sektörleri kapsayan ürün gruplarının 2021 yılında toplam ihracatı 10,6 milyar Dolar olup; dünyaya bu ürünlerdeki toplam ihracatımızın %39,3’ünü oluşturmaktadır.
Şekil 1. Bazı ülkelerin AB ithalatındaki payları (%)
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Kapsamında Türkiye’de Yapılan Çalışmalar
- SKDM’ye tabi olan karbon yoğun sektörlerde emisyonların azaltılmasını desteklemek amacıyla yol haritası belirlemek ve gerekli finansman mekanizmalarını oluşturmak,
- Türkiye Emisyon Ticaret Sistemi’nin kurulması için çalışmalara başlanması ve bu sistem sayesinde elde edilen karbon vergileri ile yeşil yatırımların desteklenmesi,
- Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmeliğinin AB ile uyumlu hale getirilmesi ve TÜRKAK’ın SKDM kapsamında akredite edilmesi,
- AB finansmanına erişim ve AB ile teknik iş birliği yapılması,
Halihazırda ülkemizde bir Emisyon Ticaret Sistemi bulunmasa da birtakım temeller atılmış ve AB ile uyumlu stratejilere geçilmesi için yol haritası geliştirilmeye başlanmıştır. Ülkemizde kurulacak bu sisteme ve AB Emisyon Ticaret Sistemi hakkında daha detaylı bilgi almak ve strateji geliştirmek için bizlere ulaşabilirsiniz.