Tüketicilere yaşam döngüsü boyunca çevresel etkileri azaltılmış ürün ve hizmetleri bildirmeye yarayan gönüllü ödüllendirme sistemine çevre etiketi ya da eko etiket denilmektedir. Çevre etiketi kapsamında bir ürünün hammadde temin sürecinden bertarafına kadar tüm sürecinin etkileri değerlendirilmektedir. Belirli kurallar çerçevesinde olması güvenilirliğini ve bilimsel temelini ön plana çıkarmaktadır. Çevre kirliliğinin önemli nedenlerinden biri olan bilinçsiz üretim ve tüketime karşı önemli bir adımdır.
Fikir ilk olarak 1978 yılında Almanya’da bağımsız bir panel tarafından çevre dostu ürün ve hizmetlere verilmek üzere ortaya çıkarak Blue Angel olarak isimlendirilmiştir.[1] Ardından 1994 yılında Küresel Eko-Etiket Ağı (Global Ecolabelling Network) kurularak terimin tanınmasına ve yaygınlaşmasına katkı sağlamıştır. Türkiye ise 2018 yılı içerisinde Türkiye Çevre Etiket Sistemi’ni uygulamaya geçirmiş olup uyulması gereken kriterleri belirlemiştir. 2020 yılında Küresel Eko-Etiket Ağına üye olmasının ardından 2022 yılında denetimler geçirmiş ve tam üye haline gelmiştir. [2] Çevre etiketi sisteminin uluslararası ortak dile sahip, güvenilir bir sistem olabilmesi adına ISO tarafından 14020 serisi yayınlanmıştır. Standartlar çevresel etiket ve beyanların geliştirilmesi ve uygulanması için bir kılavuzdur. Standart serisi ISO 14020, 14021, 14024 ve 14025’ten oluşmaktadır. ISO tarafından belirlenmiş üç tip çevre etiketi bulunmaktadır. Tip 1 ürün ve hizmetlerin önceden belirlenmiş ilkelere uygunluğunun üçüncü taraflarca belgelendirilmesi, Tip 2 çevresel iddiaların üretici ya da tedarikçi tarafından belgelendirmesi, Tip 3 ise ölçülebilir yaşam döngüsü verilerinin üçüncü taraflarca belgelendirmesi olarak ayrılmıştır. Türkiye Çevre Etiket Sistemi projelendirmesi kapsamında tip 1 eko-etiket üzerine çalışılmıştır.
Türkiye Çevre Etiketi
Çevre etiketi almak için öncelikle Çevre Etiketi Yönetmeliği gereğince ilgili bakanlık olan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile iletişime geçilmesi gerekmektedir. İlgili yönetmelikte belirtilen kriterlere uygunluğun kanıtlanması için gerekli analiz sonuçları belgelendirilmelidir. Gerekli belge ve analiz sonuçlarının ardından başvuru formu doldurularak dosya iletilmelidir. Teknik inceleme komisyonunca incelenmesinin ardından uygun olması durumunda çevre etiketi almaya hak kazanılmaktadır.[3]
Eko-etiket Avrupa Yeşil Mutabakatında tanımlanan 2050 yılı iklim nötr olma hedefine ve önemli çevresel sorunların iyileştirilmesine katkı sağlamaktadır. Küresel pazarda çevresel ve sosyal farkındalık kazanmak ve bilinçli tüketiciye ulaşmak adına önemli bir adımdır. Tüketici için ise çevre etiketli ürün kullanmak çevre dostu bir tercih olmaktadır. Çevre etiketli ürünlerin öneminin yaygınlaşması toplumun bilinçlenmesine ve o ürünlere yönelmesine neden olacaktır. Bu durum ise piyasada bulunan diğer üreticileri daha çevreci üretimler yapmaya teşvik edecektir.
Referanslar
[1] The German Ecolabel Blue Angel, https://www.blauer-engel.de/ adresinden 30.01.2023 tarihinde erişilmiştir.
[2] T.C Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2022, 27 Ekim), “’TÜRKİYE ÇEVRE ETİKET SİSTEMİ’ KÜRESEL EKO-ETİKET AĞI’NDAN TAM ÜYELİK ALDI”. https://csb.gov.tr/turkiye-cevre-etiket-sistemi-kuresel-eko-etiket-agi-ndan-tam-uyelik-aldi-bakanlik-faaliyetleri-36274 adresinden 30.01.2023 tarihinde erişilmiştir.
[3] T.C Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (n.d.), https://cevreetiketi.csb.gov.tr/ adresinden 30.01.2023 tarihinde erişilmiştir.