Deniz çayırları, gelgit bölgelerinde bulunan tuzlu bataklıklar ya da mangrov ormanları gibi kıyı ekosistemlerince tutulan ve depolanan karbona mavi karbon denilmektedir. Bu kıyı ekosistemleri fotosentez yolu ile CO2 almakta, atmosferden aldığı karbonu biyokütlesinde ve toprakta depolamaktadır. Karbondioksiti atmosferden yakalayarak bünyesinde depolayan sistemlere karbon yutağı denilmektedir ve mavi karbon ekosistemleri dünyamız için önemli karbon yutaklarıdır. Birim alan başına karasal ormanlardan daha yüksek oranlara karbondioksit tuttuğu gözlemlenmiştir.
Şekil 1. Karbon Şeması (www.climatechange.lta.org’dan alınarak Türkçeleştirilmiştir.)
Deniz çayırları ülkemizde Akdeniz ve Ege kıyılarında, Marmara Denizi Marmara Adaları civarında sınırlı bir bölgede bulunur. Dünyada ise Antarktika hariç tüm kıtaların kıyılarında olabilmektedir. Mangrov ormanları ülkemizde bulunmayıp okyanus kıyısı bulunan tropikal bölgelerde var olmaktadır. En yaygın olduğu bölgeler Meksika, Endonezya ve Avustralya’dır. Tuzlu gelgit bataklıkları ise yaygın olarak ılıman bölgelerde, Avrupa, Amerika, Afrika ve Avustralya’da bulunmaktadır.
Mavi karbon ekosistemleri karbon yutağı olma özelliklerine ek olarak deniz canlıları için yaşam alanı sağlamaları, akan suyu filtrelemeleri, kıyı şeritlerini erozyon ve fırtına dalgalanmalarından korumaları bakımından sağladıkları fayda nedeniyle oldukça önem taşımaktadır. Ancak bu ekosistemlerin bozulması halinde bünyelerinde barındırdıkları yüksek miktarda karbonu tekrardan atmosfere salarak sera gazı emisyon kaynaklarına dönüşebilir. Hem önemli karbon yutakları olmaları hem de karbon salınımına katkıda bulunmamaları açısından önemle korunmaları gerekmektedir. Bu önemli ekosistem dünyayı etkisi altına almış iklim değişikliği, hızlı betonlaşma, karasal ve denizel kirlilik kaynakları, su ürünleri yetiştiriciliği, sulak alanlarda sanayileşme gibi etkiler nedeniyle hızla tahrip olmaktadır. Örneğin Akdeniz’de önemli karbon yutağı olarak görev alan deniz çayırları kıyı kesimlerde betonlaşma, gemilerin bilinçsizce çapa atması, deniz sıcaklığının artması ve deniz seviyesindeki yükselme nedeniyle zarar görmektedir. Mavi karbon ekosistemlerinin önemli karbon yutakları olması, kıyıların korunması ve biyoçeşitliliğin sağlam şekilde kalması için mavi karbon ekosistemlerinin yaşam alanlarını korumalı ve var olanı onarmalıyız.
Referanslar
https://www.thebluecarboninitiative.org/ (Erişim Tarihi: 30.01.2023)
https://ioc.unesco.org/our-work/blue-carbon (Erişim Tarihi: 30.01.2023)
Lovelock, C. E., & Duarte, C. M. (2019). Dimensions of blue carbon and emerging perspectives. Biology letters, 15(3), 20180781.
https://tudav.org/calismalar/denizel-biyocesitlilik/deniz-cayirlari/ (Erişim Tarihi: 30.01.2023)
https://climatechange.lta.org/wetlands/ (Erişim Tarihi: 30.01.2023)